Giáo án Ngữ văn 10 - Tiết 13: Truyện An Dương Vương và Mị Châu- Trọng Thủy

Nội dung tài liệu: Giáo án Ngữ văn 10 - Tiết 13: Truyện An Dương Vương và Mị Châu- Trọng Thủy

1. Ngày soạn: 12/09/2019 Ngày dạy: 19/9/2019 Tiết:13 TRUYỆN AN DƯƠNG VƯƠNG VÀ MỊ CHÂU- TRỌNG THỦY (Truyền thuyết) I. Mục tiêu bài học: 1.Kiến thức: - Bi kịch nước mất nhà tan và bi kịch tình yêu tan vỡ được phản ánh trong truyền thuyết ADV và MC- TT - Bài học lịch sử về tinh thần cảnh giác với kẻ thù và cách xử lí đứng đắn mqh giữa riêng với chung, nhà với nước, cá nhân với cộng đồng - Sự kết hợp hài hòa giữa “cốt lõi lịch sử“ với tưởng tượng, hư cấu NT của dân gian 2.Kĩ năng: - Đọc (kể) diễn cảm truyền thuyết dân gian - Phân tích văn bản truyền thuyết theo đặc trưng thể loại 3. Thái độ: Tự hào với lịch sử cha ông. Chín chắn khi xử lí mqh giữa riêng và chung 4. Định hướng năng lực: Giúp HS hình thành một số năng lực trong các năng lực sau: -Năng lực tự học, Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo, Năng lực thẩm mỹ, - Năng lực thể chất, Năng lực giao tiếp, Năng lực hợp tác 5. Tích hợp: Tích hợp lịch sử thời Âu Lạc Địa lí: Di tích Cổ Loa thành II. Phương tiện và cách thức thực hiện: - GV: SGK+ SGV+ tài liệu chuẩn KT-KN + Bài soạn của GV - HS: Đọc kĩ SGK, soạn văn - Phương pháp: phát vấn, thảo luận, trả lời câu hỏi III. Tiến trình lên lớp: 1. Ổn định tổ chức lớp 2. Giới thiệu bài mới: * Giới thiệu bài mới: Nhà thơ Tố Hữu, trong bài thơ Tâm sự đã viết: “Tôi kể ngày xưa chuyện Mị Châu, Trái tim lầm chỗ để trên đầu. Nỏ thần vô ý trao tay giặc, Nên nỗi cơ đồ đắm biển sâu.” Đó là cách đánh giá của ông về một nhân vật trong truyền thuyết đặc sắc. Trải qua hàng nghìn năm đến nay, câu chuyện ấy vẫn đem lại cho chúng ta những bài học sâu sắc. Hôm nay, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về câu chuyện đó. Hoạt động của GV- HS Nội dung cần đạt Hoạt động 1: Khởi động Nhân vật được nhắc tới trong câu thơ Học sinh trả lời. của Tố Hữu là ai, trong truyền thuyết nào?
2. Hãy kể tên những nhân vật trong truyền thuyết đó? Hoạt động 2: Hình thành kiến thức I.Đọc hiểu chung Trước khi tìm hiểu bài em hãy nhắc lại 1. Thể loại truyền truyết: khái niệm truyền thuyết? - Khái niệm: GV yêu cầu HS đọc phần tiểu dẫn và TP tự sự dân gian kể về sự kiện và nhân vật lịch cho biết phần tiểu dẫn trình bày mấy sử theo xu hướng lí tưởng hóa, qua đó thể hiện nội dung? sự ngưỡng mộ và tôn vinh của nhân dân đối với Gv cung cấp cho hs nhận xét của cố thủ những người có công với đất nước, dân tộc hoặc tướng Phạm Văn Đồng:“Những truyền cộng đồng dân cư. thuyết dân gian thường có một cái lõi là - Đặc trưng: sự thật lịch sử mà nhân dân qua nhiều + Đề tài: lấy từ lịch sử, thường là những vấn thế hệ đã lí tưởng hóa, gửi gắm vào đó đề có tính chất trọng đại tâm tình thiết tha của mình cùng với thơ + Sử dụng nhiêu yếu tố tưởng tượng, hư cấu và mộng, chắp đôi cánh của sức tưởng + Nhân vật được xây dựng hết sức đơn giản tượng và nghệ thuật dân gian làm nên + Gắn với lễ hội dân gian, phong tục, các di tác phẩm văn hóa mà đời đời con cháu tích lịch sử ưa thích.” - Giá trị: Truyền thuyết có những đặc trưng gì, + Phản ánh những vấn đề nổi bật của lịch sử truyền thuyết có phải là lịch sử không? dân tộc + Phản ánh theo quan điểm, tư tưởng tình cảm của nhân dân -Môi trường sinh thành,biến đổi và diễn xướng Lễ hội, phong tục và các di tích lịch sử GV: Truyền thuyết An Dương Vương và Mị Châu,Trọng Thủy gắn với di tích 2.Di tích Cổ Loa: Cổ Loa. Vậy em biết những thông tin gì - Thuộc huyện Đông Anh-Hà Nội – nơi có 1 về di tích này? quần thể di tích gồm: GV giới thiệu về Di tích Cổ Loa qua hệ + Đền thờ An Dương Vương thống tranh ảnh trên máy chiếu + Am thờ công chúa Mị Châu Tích hợp địa lí +Giếng ngọc Vào thời Âu Lạc, Cổ Loa nằm vào vị Năm 1962 Di tích Cổ Loa được nhà nước xếp trí đỉnh của tam giác châu thổ sông hạng Di tích lịch sử cấp quốc gia Hồng và là nơi giao lưu quan trọng của đường thủy và đường bộ. Từ đây có thể kiểm soát được cả vùng đồng bằng lẫn vùng sơn địa.Vì vậy An Dương Vương dời kinh thành từ Phong Châu –Phú Thọ xuống Đông Anh-Hà Nội và cho xây tường thành để bảo vệ: “Tòa thành Cổ Loa tuộc dạng cổ nhất, quy mô lớn vào bậc nhất, cấu trúc cũng thuộc loại độc đáo nhất trong lịch sử xây dựng thành lũy của người Việt cổ" .Lũy cao trung
3. bình từ 4-5 m, có chỗ 8–12 m. Chân lũy rộng 20–30m, mặt lũy rộng 6–12 m Nêu xuất xứ của tác phẩm? 3.Văn bản a. Xuất xứ: Hãy cho biết nội dung chính của TP? - Trích “ Rùa Vàng” trong tác phẩm “ Lĩnh Tác phẩm còn có những tên gọi khác : Nam chích quái”, bộ sưu tập chuyện dân gian -Ngọc trai- giếng nước ra đời vào cuối TK XV. -Sự tích Cổ Loa b. Nội dung: -Truyền thuyết Kim Quy -Kể về quá trình xây thành chế nỏ của ADV Để hiểu tác phẩm ta cùng tóm tắt theo dưới sự giúp sức của rùa vàng thứ tự các tranh đã sắp xếp. -Bi kịch mối tình MC- TT gắn với thất bại của GV gọi học sinh tóm tắt. nước Âu Lạc (Máy chiếu) c.Tóm tắt - Vua ADV xây thành ở đất Việt Thường, hễ đắp tới đâu lại lở tới đấy. - Vua lập đàn cầu đảo, Rùa Vàng tới giúp vua xây Loa Thành, cho vuốt để làm lẫy nỏ. - Triệu Đà cử binh xâm lược, vua lấy nỏ thần ra bắn làm quân Đà thua chạy. - ADV nhận lời giảng hoà, gả con gái là Mị Châu cho Trọng Thuỷ, con trai Triệu Đà và cho TT ở rể trong Loa Thành. - Trọng Thuỷ lừa Mị Châu, đánh cắp lẫy thần về nước - Đà được lẫy, tiến đánh Âu Lạc. ADV thua trận, cùng Mị Châu chạy ra biển. - Trên đường tháo chạy Mị Châu rắc lông ngỗng đánh dấu cho Trọng Thủy. Rùa Vàng kết tội MC là giặc, ADV chém MC rồi đi xuống biển - Máu MC chảy xuống biển, trai sò ăn được đều biến thành ngọc châu, xác nàng biến thành ngọc thạch. - Thương tiếc MC, TT đã lao đầu xuống giếng mà chết. - Ngọc trai được rửa bằng nước giếng thì trong sáng hơn. Hướng dẫn HS đọc- hiểu tácphẩm II. Đọc- hiểu văn bản: GV gọi HS đọc văn bản 1. Nhân An Dương Vương a. An Dương Vương trong sự nghiệp dựng GV giới thiệu định hướng choHS về nước và giữ nước: nhân vật lịch sử ADV * Giới thiệu nhân vật: Tích hợp lịch sử + Tên thật Thục Phán, là vị vua lập nên và cai Trong những việc An Dương Vương đã trị duy nhất của nhà nước Âu Lạc làm làm để xây dựng đất nước có việc + Thời gian trị vì 50 năm (257 TCN- 208TCN)
4. đặt tên nước là Âu Lạc và dời về Cổ Loa + Quyết định dời đô từ vùng núi Nghĩa Lĩnh về điều đó đã thể hiện ý thức biết tạo ra sức đồng bằng (thành Cổ Loa) để phát triển và mở mạnh bộ tộc đề phòng sự xâm lược của rộng lưu thông giặc phương bắc. Âu Lạc là tên ghép -> Ban đầu, có thể nhân định ADV là vị vua của 2 bộ tộc Âu Việt và Lạc Việt đồng sáng suốt, bản lĩnh vững vàng, tầm nhìn xa rộng thời Âu Lạc còn hàm chứa ý nghĩa về cội nguồn văn hóa dân tộc. Đó là tên gọi có sự kết hợp gữa Lạc Long Quân và Âu Cơ trong truyền thuyết Con rồng cháu tiên của người ciệt cổ. Quá trình xây thành diễn ra ntn? * Quá trình Xây thành: - Địa điểm: Đất Việt Thường GV lí giải về việc xây thành -Quá trình: Thành Cổ Loa được xây bằng đất do + Thành lắp tới đâu lở tới đó. thời ấy ở Âu Lạc chưa có gạch nung. + Lập đàn trai giới, giữ mình trong sạch, cầu Thành được xây theo phương pháp đào bách thần. đất đến đâu, khoét hào đến đó, thành + Nhờ cụ già mách bảo, sứ Thanh Giang, tức đắp đến đâu, lũy xây đến đó. Chất liệu Ruà Vàng giúp nhà vua xây thành công Loa chủ yếu dùng để xây thành là đất, sau đó Thành. là đá và gốm vỡ. Đá được dùng để kè -Kết quả: cho chân thành được vững chắc.Mặt +Thành xây nửa tháng thì xong ngoài lũy dốc thẳng đứng, mặt trong + Thành rộng ngàn trượng, xoắn như hình trôn thoải để đánh vào thì khó, trong đánh ra ốc (GV giới thiệu: gồm 3 vòng thành, tường đất thì dễ. Khu vực Cổ Loa được coi là một cao dày và hào sâu, dễ thủ khó công) nền đất yếu nên việc xây dựng thành Cổ -> thành Cổ Loa là căn cứ phòng thủ vững Loa có thể khó khăn và thành bị đổ chắc, là sự sáng tạo độc đáo của người Việt cổ nhiều lần là dễ hiểu. => ADV có lòng kiên trì quyết tâm, có ý thức An Dương Vương có thành ốc vững đề cao cảnh giác. Xây thành đã chứng minh quá chắc lại có thên nỏ thần. Xuất phát từ trình dựng nước của An Dương Vương yếu tố nào mà An Dương Vương có nỏ * Việc Chế nỏ: thần? + Nỗi băn khoăn: “Nhờ ơn của thần, thành đã được xây xong. GV giải thích tính năng của nỏ thần: Nay nếu có giặc ngoài biết lấy gì mà chống?” theo tương truyền bắn một lần được ->1 câu hỏi đầy tâm huyết của 1 vị vua trị vì đất nhiều phát mà các mũi tên đều bịt đồng nước sắc nhọn. đầu mũi tên được chia làm 3 + Được Rùa Vàng tặng móng vuốt, vua sai cạnh làm tăng tiết diện vết thương, người làm nỏ thần(chi tiết được thần thánh hóa khiến vết thương mất máu nhiều, khó nói lên khát vọng của dân tộc về 1 thứ vũ khí lợi lành. hại giúp ta đáng đuổi mọi kẻ thù xâm lược) Do đâu mà An Dương Vương được thần linh giúp đỡ và cách đánh giá của dân → ADV được giúp đỡ vì có ý thức trách nhiệm gian về vua như thế nào? trong việc bảo vệ đất nước, h/ả nỏ thần cũng khẳng định niềm tự hào của cha ông về trình độ Ý nghĩa của các chi tiết kì ảo trong sản xuất vũ khí. Chế tạo nỏ thần là minh chứng
5. truyền thuyết là gì? cho công việc giữ nước của An Dương Vương. Vì sao ADV chiến thắng quân Triệu - Sự xuất hiện của chi tiết kì ảo: cụ già bí ẩn, rùa Đà? vàng, nỏ thần đã khẳng định việc làm của ADV là chính nghĩa, hợp lòng trời, được lòng dân. Rút ra bài học kinh nghiệm? * Chiến thắng Triệu Đà: + Nhờ thành ốc kiên cố + Nhờ nỏ thần lợi hại Từ sự nghiệp dựng và giữ nước, ADV + Nhờ có ý thức đề cao cảnh giác hiện lên là một vị vua ntn? -> Nêu cao bài học cảnh giác, tinh thần trách nhiệm và sự sáng suốt của ADV.  ADV mang phẩm chất của vị vua anh hùng, tầm nhìn xa trông rộng, có ý thức đề cao cảnh giác, bản lĩnh vững vàng, biết trọng người tài, có lòng yêu nước sâu sắc, có công lao với dân tộc, được thần và dân đồng lòng. ( GV dùng máy chiếu) Hoạt động 3. Hoạt động thực hành Câu 1. Nội dung nào sau đây không Học sinh trả lời phải là đặc trưng của truyền thuyết? A. Truyền thuyết lấy đề tài từ lịch sử. B. Nhân vật được xây dựng theo xu hướng lý tưởng hóa. C. Quy mô lớn, hình tượng nghệ thuật hoành tráng, hào hùng. D. Đan xen yếu tố tưởng tượng, hư cấu và cốt lõi lịch sử. ĐA:C Câu 2. Hãy sắp xếp các sự kiện dưới đây theo trình tự thời gian A. Triệu Đà tấn công, An Dương Vương Học sinh trả lời bỏ chạy, chém chết Mị Châu rồi theo rùa vàng xuống biển. B. An Dương Vương xây thành Cổ Loa, cứ đắp đến đâu lại lở đến đấy. C. Rùa vàng xuất hiện giúp vua xây thành, chế tạo nỏ thần. D. An Dương Vương nhận lời cầu hòa của Triệu Đà, cho Trọng Thủy lấy Mị Châu. ĐA: ( B-C-D-A)
6. Hoạt động 4. Hoạt động vận dụng Tóm tắt truyện An Dương Vương và Hướng dẫn học sinh về nhà tóm tắt Mị Châu- Trọng Thủy theo nhân vật An Dương Vương 3. Củng cố: -Đặc trưng của truyền thuyết -Công việc dựng nước và giữ nước của An Dương Vương 4. Dặn dò - Về nhà tóm tắt lại tác phẩm - Soạn tiếp những câu hỏi còn lại trong bài TTCM DUYỆT